ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΚΡΙΣΗ)

 ΚΕΙΜΕΝΟ

 « Η γλώσσα είναι «αξία», όχι εργαλείο»

 

1.  Ακούμε γύρω μας, διαβάζουμε στα έντυπα μία μορφή ελληνικής γλώσσας με έντονα χαρακτηριστικά του πρόχειρου, ανεπεξέργαστου, άχρωμου και ισοπεδωμένου λόγου, χωρίς την ποιότητα των επιλογών, τη δημοτικότητα, την εκφραστικότητα και την ποικιλία που επιτρέπει μία μακρόχρονης καλλιέργειας γλώσσας, όπως η Ελληνική.

2.  Το να κλείσουμε τα μάτια μας μπροστά στο πρόβλημα, να φερόμαστε σαν να είναι όλα ρόδινα στη γλώσσα μας και να εφησυχάζουμε, χαρακτηρίζοντας «κινδυνολογίες νοσταλγών της καθαρεύουσας ή αρχαιόπληκτων» τις ανησυχίες που εκφράζονται από πολλούς για τη γλώσσα μας, είναι μία προκλητική ως «χαζοχαρούμενη» στάση απέναντι σε ένα καίριο πνευματικό, παιδευτικό και κοινωνικό πρόβλημα, που είναι το πρόβλημα της γλώσσας.

3.  Το πρόβλημα της ποιότητας της γλώσσας, όταν είσαι υποψιασμένος, το συνειδητοποιείς καθημερινά σε πολλές περιπτώσεις: όταν διαπιστώνεις πως πολλοί μαθητές δε γνωρίζουν τη σημασία λέξεων, όπως θητεία, αμοιβαία, αντικρούω, όντως επώδυνος, ακαριαία, παρεμπιπτόντως, προσήλιος, προσάπτω, αμηχανία κ.ά., όταν διαβάζεις δημοσιογραφικά κείμενα όπου γράφεται: «η αντιπροσωπεία δέχτηκε από τον πρωθυπουργό» (με τη σημασία του «έγινε δεκτή»!) ή «τα μέλη της επιτροπής υπεραμύνθηκαν την ανάγκη του πόθεν έσχες» (αντί «υπεραμύνθηκαν της ανάγκης») ή «το νομοσχέδιο, δήλωσε ο υπουργός, επιδέχεται βελτίωσης» (αντί «επιδέχεται βελτίωση») κ.λ.π. όταν η δωροληψία, σε επίσημη γραπτή γλώσσα δικαστηρίου, γίνεται παθητική δωροδοκία … όταν «βάζεις» του αλλουνού προβλήματα ή ερωτήσεις (αντί να του «θέτεις»), όταν ακούς στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση «των πατριωτών», «των στοιχειώδων προϋποθέσεων», «της διεθνής τρομοκρατίας» κ.ά., όταν κάνουμε τα πάντα με το … κάνω: πόλεμο, ειρήνη, έρωτα, επιχείρηση, κατάθεση, σαγανάκι, λόγο, επίθεση, καβγά, παιχνίδι, μούτρα, λεφτά, πίσω ..

4.  Τέτοιες όμως διαπιστώσεις δεν πρέπει να καταλήγουν σε αφορισμούς, σε θρήνους ή σε εύκολες επικρίσεις αλλά σε ενημέρωση των πολιτών, σε ευαισθητοποίηση και εγρήγορση. Πρέπει να οδηγούν σε καλύτερη διδασκαλία της γλώσσας στο σχολείο (στα «τρία ρ» της εκπαίδευσης: προφορά – γραμματική – ορθογραφία), σε καλύτερα ακούσματα από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, σε καλύτερα και περισσότερα διαβάσματα, σε επαφή με πρότυπα γλώσσας, σε εξοικείωση με καλύτερης ποιότητας λόγο. Και κάτι ακόμη: σε επαφή των νέων παιδιών με τα παλιότερα Ελληνικά μας, τη λόγια, τη βυζαντινή και την αρχαία γλωσσική μας παράδοση, με τις πρώτες έννοιες και μορφές των λέξεων.

5.  Το ότι και άλλες χώρες έχουν ανάλογα προβλήματα, το ότι υπάρχει μία ευρύτερη κρίση σε πολλούς τομείς της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, το ότι η εικόνα τείνει να περιορίσει το λόγο δε λύνουν ούτε απαλύνουν το δικό μας πρόβλημα.

6.  Ας μάθουμε να νιώθουμε τη γλώσσα καθρέφτισμα της σκέψης και του κόσμου μας, ταυτότητα του εαυτού μας και της χώρας μας, καταστάλαγμα της ιστορίας, της καλλιέργειας και του πολιτισμού μας, προϊόν ιδιαίτερης ευαισθησίας και μέριμνας. Ας μάθουμε, δηλαδή, να αισθανόμαστε τη γλώσσα μας ως αξία και όχι ως απλό χρηστικό εργαλείο, και τότε θα αλλάξει άρδην η σχέση μας με τη γλώσσα και ο τρόπος που τη μεταχειριζόμαστε.

7.  Ο εφησυχασμός, οι βαθυστόχαστες ερμηνείες, οι ιδεολογικές επιθέσεις και μερικά ψευτοπροοδευτικά ιδεολογήματα, υπολείμματα του παλιότερου γλωσσικού μας εμφυλίου, δεν οδηγούν πουθενά. Το ίδιο και οι κινδυνολογίες, οι αφελείς ερμηνείες και η σφαλερή ταύτιση της ζωντανής εξέλιξης της γλώσσας μας με φθορά και παρακμή. Η νηφαλιότητα, η επαγρύπνηση, η ευαισθησία, η ενημέρωση, η συνεχής ενασχόληση με τη γλώσσα, που πραγματικά είναι «έργο ζωής», μπορούν να εξασφαλίσουν στην ατομική χρήση της ελληνικής γλώσσας την ποθητή ποιότητα και την αξιοποίηση των πραγματικών δυνατοτήτων της.

 

Απόσπασμα από άρθρο του Γ. Μπαμπινιώτη, καθηγητή Γλωσσολογίας, πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην εφημερίδα «Τα Νέα» (13/02/1995)

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

 

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου 80 – 100 λέξεις.

(μονάδες 20)

 

Β1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ανάλογα με το νόημα του κειμένου ως σωστές ή λανθασμένες.

1.      Η στάση του Νεοέλληνα στο πρόβλημα της γλωσσικής κρίσης δε  συνιστά εφησυχασμό.

2.      Η ενημέρωση του κοινού δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα αντιμετώπισης του γλωσσικού προβλήματος.

3.      Ανάλογα προβλήματα  με τη χρήση της γλώσσας παρατηρούνται και σε άλλες χώρες.

4.      Απαραίτητη η αλλαγή της σχέσης του Νεοέλληνα με τη μητρική του γλώσσα στη θεραπεία του προβλήματος.

5.      Η καθημερινή χρήση της γλώσσας αποκαλύπτει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα στη χρήση της.

(μονάδες 5)

 

Β2. Να δοθούν τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου (2 μονάδες) και να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται αυτή (3 μονάδες).

 

Β3. Ποιο ρηματικό πρόσωπο επιλέγει ο συγγραφέας στην έκτη παράγραφο του κειμένου; Αιτιολογήστε τη χρήση του. (μονάδες 5)

 

Β4. Να επισημάνετε τη νοηματική σχέση που δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου: όπως, ή, όμως, δηλαδή, ακόμη. (μονάδες 5)

 

Β5. α Να δοθούν συνώνυμα στις ακόλουθες λέξεις του κειμένου: χαρακτηριστικά, εκφράζονται, βελτίωσης, ενημέρωση, μέριμνας. (μονάδες 5) β)Να δοθούν αντώνυμα στις ακόλουθες λέξεις του κειμένου: γνωρίζουν, περιορίσει, συνεχής, πραγματικών, εξέλιξης. (μονάδες 5)

 

Γ.    ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Σε άρθρο που δημοσιεύετε στη σχολική εφημερίδα, παρουσιάζετε εκτενώς το φαινόμενο της γλωσσικής κρίσης. Να επισημάνετε τους παράγοντες στους οποίους οφείλεται το πρόβλημα, αλλά και να αναλύσετε τους φορείς εκείνους που μπορούν να περιορίσουν το φαινόμενο  αυτό.(400 – 500 λέξεις)

(μονάδες 50)

ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΥ ΦΕΝΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ