ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΣΧΟΛΕΙΟ

 ΚΕΙΜΕΝΟ Ι (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Το «θλιμμένο» μάθημα της τηλεκπαίδευσης

1. Αυτές τις μέρες παρουσιάστηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ένα άρθρο (“Τα θλιμμένα παιδιά της τηλεκπαίδευσης”) με ανησυχητικές εκτιμήσεις για τις αρνητικές συναισθηματικές και ψυχολογικές συνέπειες της τηλεκπαίδευσης στα παιδιά. Η αλήθεια είναι ότι με ξένισε. Χρόνια τώρα γράφονται άρθρα για τα παιδιά που “πέφτουν με τα μούτρα” στο διαδίκτυο, που δεν ξεκολλούν από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τις συνομιλίες με γνωστούς και ξένους, που ψάχνουν τα πάντα στις μηχανές αναζήτησης, που κινδυνεύουν από εθισμό και τώρα ξαφνικά τα ίδια παιδιά κινδυνεύουν από κατάθλιψη και “η μοναχική παραμονή τους, επί ώρες, μπροστά στην οθόνη, τους προκαλεί ψυχικό, διανοητικό, ακόμα και σωματικό πόνο.” “Πολλά παιδιά σχολικής ηλικίας, εξαιτίας των εξελίξεων, χάνουν την όρεξή τους για φαγητό, παραπονιούνται για πόνους στη μέση και ερεθισμό στα μάτια και σταδιακά εμφανίζουν συμπτώματα κλινικής κατάθλιψης” (οι φράσεις σε εισαγωγικά από το άρθρο). Δεν πρόκειται να αμφισβητήσω τα δεδομένα των ερευνών που επικαλείται το κείμενο, τις οποίες άλλωστε δεν γνωρίζω. Η ερμηνεία των δεδομένων με προβληματίζει. Δεν το κρύβω ότι με παραξένεψε η ανατροπή και αναστροφή της εικόνας. Και παρατήρησα πολλούς να αναπαράγουν με μεγάλη ευκολία (εννοείται συμφωνώντας) το άρθρο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

 

2. Κάθομαι και σκέφτομαι τι συμβαίνει. Γιατί στη μια περίπτωση τα παιδιά χαίρονται και ζωντανεύουν δίχως όρια στο διαδίκτυο και στην άλλη κινδυνεύουν ακόμα και με κατάθλιψη; Το ίδιο εργαλείο είναι και στις δύο περιπτώσεις. Τα παιδιά κάθονται ώρες μπροστά στον υπολογιστή για να κάνουν μάθημα. Ένα μάθημα που οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να το κάνουν όσο μπορούν πιο κοντά στο μάθημα που κάνουν μέσα στην τάξη. Έχουμε σκεφτεί τι νιώθουν οι μαθητές μέσα στην τάξη; Οι περισσότεροι βαριούνται άλλος περισσότερο άλλος λιγότερο. Είναι όμως υποχρεωμένοι να είναι εκεί. Όπως και στην τηλεκπαίδευση. Μόνο που στην τάξη υπάρχουν διέξοδοι. Είναι και οι άλλοι τριγύρω. Θα γυρίσω να μιλήσω, θα στείλω στα κρυφά ένα μήνυμα στο κινητό, θα έχω τη ζωντανή επαφή, έστω και ψιλο-απαγορευμένα, με τους δικούς μου. Και το πιο σημαντικό. Σε λίγο θα χτυπήσει το κουδούνι και θα ανταμώσουμε στην αυλή να πούμε τα δικά μας. Εδώ στον υπολογιστή δεν υπάρχει διέξοδος. Είμαι στην οθόνη με κλειστό το μικρόφωνο και έχω φωνή όποτε το θελήσει ο δάσκαλος. Αυτός ανοίγει και κλείνει τα μικρόφωνα. Και όταν μιλώ, μιλώ σ' αυτόν. Η επικοινωνία είναι εξατομικευμένη, ο δάσκαλος με τον κάθε μαθητή ξεχωριστά. Εμείς οι μαθητές δεν μπορούμε να μιλήσουμε μεταξύ μας. Μπορείτε να αντιληφθείτε την τεράστια διαφορά; Στο τηλε-μάθημα είμαι μόνος και ως φυσική κατάσταση (στο γραφείο του σπιτιού μου) και ως επικοινωνία. Δεν έχω να περιμένω ούτε το ψιθύρισμα με τον διπλανό μου, ούτε τις φάρσες, ούτε το διάλειμμα. Γιατί και το διάλειμμα στο τηλε-μάθημα είναι μια μοναχική βόλτα στο ψυγείο ή στην τουαλέτα. 

 

3. Λείπει λοιπόν αυτή η οριζόντια επικοινωνία μεταξύ των μαθητών. Επικοινωνία πάνω στο μάθημα αλλά και έξω από αυτό. Κι αυτή δεν είναι απλώς σημαντική. Είναι το οξυγόνο. Κι όχι μόνο ως διέξοδος στη βαρεμάρα του μαθήματος. Η επικοινωνία των συνομηλίκων μεταξύ τους αποτελεί βασικό στοιχείο της ζωής τους. Πόσοι δεν έχουμε πει μεταξύ σοβαρού και αστείου (σοβαρού ισχυρίζομαι εγώ) ότι η πιο σημαντική στιγμή στο σχολείο είναι το διάλειμμα; Ακόμα κι αν βαριέμαι κάποια μαθήματα, θέλω να πάω αύριο στο σχολείο γιατί εκεί θα βρω τους φίλους μου, θα βρω τη μεγάλη παρέα που κάνουμε το χαβαλέ μας, το κουτσομπολιό για τους δασκάλους και καθηγητές, για την άλλη παρέα, θα μιλήσουμε για τα ερωτικά μας, για τα άγχη και τις αγωνίες μας, θα οργανώσουμε την απογευματινή ή βραδινή έξοδο, θα εκτονώσουμε την οργή μας για τις απαγορεύσεις του πατέρα ή της μάνας. Εκεί ζούμε και αναπνέουμε. Μπορεί, άμα κάποιος διδάσκων είναι καλός να μας ελκύει στο μάθημα. Αλλά κι αυτό όταν συμβαίνει είναι επικουρικό. Το βασικό κίνητρο είναι οι παρέες μου. Κι αυτό τώρα δεν το έχω. Στο τηλε-μάθημα τους βλέπω τους συμμαθητές μου αλλά είμαστε σε κλειστά απομονωμένα κουτιά. Τίποτα από όσα γίνονται στην αυλή δεν γίνεται στο τηλε-μάθημα. Ούτε ο καθηγητής τα έχει αυτά στο νου του. Η αγωνία του είναι πώς θα παραδώσει την ύλη με τις δυσκολίες που συναντά στο εργαλείο.

 

4.  Είναι σημαντικό να προσθέσω και κάτι ακόμα: την καταχνιά της καραντίνας που μας σκεπάζει όλους. Σκεπάζει και τα παιδιά. Κλεισμένα στο σπίτι, ιδίως τα μικρότερα, μακριά από τους φίλους και συμμαθητές τους βιώνουν την έλλειψη αυτού του οξυγόνου. Κι από πάνω το βαρύ κλίμα της επιδημίας, του κινδύνου που μας περικυκλώνει, του θανατικού, των νοσοκομείων, των άσπρων στολών, του άγχους των κρουσμάτων και αρρώστων με τα οποία διαρκώς μας βομβαρδίζει η τηλεόραση. Όλα τα εισπράττουν τα παιδιά. Κι ας μην το λένε πάντοτε. Ο φόβος και η αγωνία σταλάζουν μέσα τους. Και είναι ανάγκη να τα βγάλουν, να μιλήσουν γι'  αυτά, ν' ανασάνουν.

5. Μπορεί λοιπόν το τηλε-μάθημα να δώσει οξυγόνο. Με πολύ απλούς τρόπους. Αρκεί να αναγνωρίσουμε εμείς οι διδάσκοντες αυτή την ανάγκη. Να βγάλουμε τις παρωπίδες της ύλης που θα παραδώσουμε και θα εξετάσουμε. Να αναγνωρίσουμε ότι πρώτη ανάγκη και προτεραιότητα είναι να επικοινωνήσουν τα παιδιά μεταξύ τους, όσο γίνεται πιο ελεύθερα και ουσιαστικά, να μιλήσουν για όσα έχουν ανάγκη και βεβαίως να μιλήσουν και γι΄ αυτά που ζουν στην καραντίνα. Η ύλη έρχεται μετά. Έτσι καθαρά και απλά. Η ύλη μετά.

 

6. Μπορούμε λοιπόν να έχουμε σε κάθε μάθημα ένα πεντάλεπτο εισαγωγής, να πουν ό,τι σημαντικό θέλει ο καθένας, να πουν πώς νιώθουν, πώς περνούν, τι θέλουν, τι τους λείπει, τι τους ευχαριστεί τι τους φοβίζει. Μέσα στο μάθημα (στα 40-45 λεπτά που διαρκεί) να κάνουμε ένα πεντάλεπτο διάλειμμα και ένα δεκάλεπτο στο τέλος. Ανοίγουμε όλα τα μικρόφωνα και κλείνουμε τη δική μας οθόνη και μικρόφωνο. Τους αφήνουμε να μιλήσουν μεταξύ τους. Θα δούμε να γίνονται παρέες και να μιλούν σε ομάδες. Θα πουν πολλά, ακόμα κι αν ξέρουν ότι ο δάσκαλος μπορεί να τους ακούει. Από όσα θα πουν στο ξεκίνημα και στα δύο διαλείμματα, εμείς κρατάμε ό,τι θεωρούμε σημαντικό για συζήτηση. Τα παιδιά έχουν πολλές απορίες, αμφιβολίες, ενστάσεις, θυμό για ό,τι ζουν. Και εμείς οργανώνουμε στα επόμενα μαθήματα συζήτηση πάνω σ΄ αυτά. Να μιλήσουν ελεύθερα και να πληροφορηθούν από μας (ή και από κάποιον ειδικό που μπορούμε να βάλουμε στο μάθημα) έγκυρα και υπεύθυνα. Να εκτονώσουν την ασφυξία τους και να συνειδητοποιήσουν ακόμα περισσότερο την αναγκαιότητα μιας κοινωνικής συμπεριφοράς που προστατεύει όλους μας και μας οδηγεί σε αίσιο τέλος.

 

7. Μπορούμε όλα αυτά να τα κάνουμε. Κι ας διδάξουμε λιγότερη ύλη. Έτσι κι αλλιώς η ύλη που θα διδάξουμε σε συνθήκες «θλιμμένων» μαθημάτων, σαν κι αυτά που γίνονται τώρα, είναι εν πολλοίς καταδικασμένη. 

8. Μπορούμε. Το είδα να υλοποιείται συστηματικά και προγραμματισμένα σε ένα σχολείο (νηπιαγωγείο και παιδικός σταθμός) και να έχει επιτυχία. Γιατί κατάφερε και έφτιαξε κλίμα αλληλεπίδρασης και παρέας μέσα στο οποίο υλοποιούνται οι δραστηριότητες(*). Το παράδειγμα αυτό (που εύχομαι να είναι ένα από πολλά παρόμοια) το γνωρίζω προσωπικά, γιατί εποπτεύω ένα παιδαγωγικό πρόγραμμα που υλοποιείται εκεί. Ένα ευρύτερο πρόγραμμα που δεν έχει σχέση με τεχνολογικές καινοτομίες. Είδα λοιπόν νήπια, προνήπια αλλά και παιδιά του παιδικού σταθμού να ανταποκρίνονται πλήρως στο νέο περιβάλλον. Εννοείται όλα αυτά προσαρμοσμένα στα αναπτυξιακά δεδομένα της ηλικίας τους. Όπως χρειάζεται να προσαρμόσουμε τον τρόπο υλοποίησης και στα άλλα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους. Αφού λοιπόν γίνεται σε παιδιά νηπιαγωγείου γιατί δεν μπορεί να γίνει σε μεγαλύτερα παιδιά;

 

9. Μπορούμε. Αρκεί να αναγνωρίσουμε ότι το συντριπτικό ποσοστό της καταχνιάς και της ασφυξίας στην τηλεκπαίδευση το χρεώνεται ο τρόπος και το νόημα του μαθήματος που κάνουμε. Ας πετάξουμε αυτό το βάρος και τότε θα δούμε αν και τι θα απομείνει ως ευθύνη στο ίδιο το εργαλείο και στο διαδίκτυο.

* Η ανάρτηση του σχολείου (Νηπιαγωγείο-Παιδικός Σταθμός Αρχοντία Καθάριου) που περιγράφει το πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης που υλοποιεί: (https://www.facebook.com/babycollegelarissa/posts/3599814240097230)

Διαδικτυακό Άρθρο του Γιώργου Μπάρμπα, διατελέσας επίκουρος καθηγητής ειδικής εκπαίδευσης στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ., 2/12/2020, metarithmisi.gr

 ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ (ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟ)

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Στο δάσκαλο- ΕΛΕΝΗ ΑΠ.ΜΑΝΙΩΡΑΚΗ

Δάσκαλε εμπρός μη σταματάς,
μη σε πτοούν οι συμπληγάδες κι οι χειμώνες
δεν είναι ότι κι ότι αυτό που ποίησες
χρόνια και χρόνια τώρα ψυχές φωταγωγούσες.

Τάισες τις ψυχές ψωμί απ’ αγάπη,
πότισες τις καρδιές παιδιών μ’ αξίες,
φύτεψες στο μυαλό ιδανικά αιώνια,
γέμισες φως τα μάτια τους,
τον κόσμο ν’ αντικρίζουν φωτεινό.

Στράγγισες απ΄ τις καρδιές τους τις κακίες,
τους δίδαξες τα μίση να μισήσουν,
να υψώνουν λάβαρό τους την αγάπη.
Χρώμα τους χάρισες να ζωγραφίσουν
αληθινά τα όνειρα της κάθε ουτοπίας.

Τους έμαθες να υψώνουν Παρθενώνες,
το ηθικό κι ωραίο να γνωρίζουν
κι ότι «απάντων τιμιότερον
και αγιότερον εστί η πατρίς».
Για να μπορέσουν κάποτε ν’ αναφωνήσουν
στο δάσκαλό μου οφείλω το «ευ ζην»

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 

Α1. Στο κείμενο Ι ο αρθρογράφος μεταξύ άλλων προσδιορίζει κάποιες αλλαγές που οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εισάγουν στη διαδικασία της τηλεκπαίδευσης, ώστε αυτή να καταστεί πιο ενδιαφέρουσα και ελκυστική για τους μαθητές. Να τις συνοψίσετε σε μια παράγραφο 70 - 80 λέξεων.

μονάδες 15

Β1. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου Ι γίνεται χρήση των εισαγωγικών σε διάφορα σημεία. Εντοπίστε τα και αιτιολογήστε την αξιοποίησή τους από τον κειμενογράφο.

Μονάδες 08

Β2. Ποιο θέμα, κατά τη γνώμη σας, θίγεται στο κείμενο ΙΙ (σκίτσο); Πιστεύετε ότι το θέμα και η άποψη του σκιτσογράφου συμφωνούν ή διαφοροποιούνται σε σχέση με όσα διατυπώνει ως άποψη ο αρθρογράφος του κειμένου Ι; 

Μονάδες 15

Β3. Σε αρκετά σημεία του κειμένου Ι γίνεται χρήση του α' πληθυντικού προσώπου. Γιατί χρησιμοποιείται από τον αρθρογράφο;

μονάδες 07

Β4. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου; Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση αυτή;

μονάδες 10

Γ. Στο κείμενο ΙΙΙ το ποιητικό υποκείμενο αναφέρεται στην προσφορά του δασκάλου προς τους μαθητές του. Ποια είναι τα εφόδια με τα οποία θωρακίζει ο εκπαιδευτικός το μαθητή του; Να τα αναδείξετε,  σχολιάζοντας αντίστοιχα τρεις κειμενικούς δείκτες στο ποίημα. Πιστεύετε ότι ο σύγχρονος εκπαιδευτικός ανταποκρίνεται σήμερα σε αυτόν το ρόλο; 

Μονάδες 15

Δ. Σε μια επιστολή που απευθύνεται στην Υπουργό Παιδείας αναλαμβάνεις, ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σου, να εκθέσεις τους προβληματισμούς των συμμαθητών σου σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της τηλεκπαίδευσης. Ποιες, κατά την προσωπική σας άποψη, είναι οι βασικές διαφορές ενός μαθήματος που διεξάγεται μέσω του υπολογιστή σε σχέση με το δια ζώσης μάθημα στη σχολική τάξη; Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε πληροφορίες από τα κείμενα Ι και ΙΙ.  (περίπου 400 λέξεις)

μονάδες 30

ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΥ ΦΕΝΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Α.Π.Θ.